İnme geçiren veya inme riski yüksek olan hastalar öncelikle nöroloji uzmanları tarafından değerlendirilir ve takip edilirler. Nöroloji uzmanınız size bazı tetkikler yaptıracaktır (Doppler USG, Beyin-Boyun BT-Anjiyo veya MR-Anjiyo). İnmenin en sık nedenlerinden birisi karotis arterlerdeki (şah damarı) plaklardır. Bu plakların oluşturduğu darlık ciddi ise, aynı taraftaki beyin dokusunun beslenmesini bozarak hastada bir takım şikayetlere yol açabilir. Yapılan tetkiklerde karotis arterlerde ciddi darlık olduğu tespit edilen hastalar, ileri tetkik ve tedavi için kalp ve damar cerrahisi uzmanına yönlendirilirler.

KAROTİS ARTER DARLIKLARI: Karotis Arter Nedir, Nerede Bulunurlar Ve Neden Önemlidirler?

Beyin dokusu, normal fonksiyonlarını yerine getirebilmek için ihtiyaç duyduğu temiz kanı, dört atar damar (arter) aracılığı ile alır. Aort kavsinden beslenen bu arterlerin ikisi boynumuzun sağında, diğer ikisi ise solunda seyrederek beyne doğru yol alır (şekli inceleyiniz). Şekil 1: Beynin beslenmesinden sorumlu atardamarlar SCA: subklavyen arterler, VA: vertebral arterler, CCA: ortak karotis arterler ICA: internal (iç) karotis arterler, ECA: external (dış) karotis arterler i. İnternal (iç) karotis arterler (ICA): - İnternal (iç) karotis arterler, ortak karotis arterlerin (şah damarları) (CCA) beyni besleyen ana dallarıdır. -Boynun her iki ön/yan tarafından yukarıya doğru seyrederek kafatasına girer. -İnternal (iç) karotis arterler, kafatasının içinde verdiği dallar aracılığı ile aynı tarafta yer alan beyin yarım küresinin ön ve orta kısımları ile gözün retina tabakasını besler. -İnternal (iç) karotis arterler, beyin dokusunun %70’ine taze kan taşırlar. -External (dış) karotis arterler (ECA) ise ortak karotis arterlerin diğer ana dalı olup, aynı tarafta yüz, boyun ve saçlı deriyi besleyen dallar verirler, beyin dokusunun beslenmesi ile ilgileri yoktur. ii. Vertebral arterler (VA): -Vertebral arterler, her iki kola giden kol atar damarlarından (subklavyen arterler, SCA) çıkan dallar olup, boynun her iki arka/yan tarafından yukarıya doğru seyrederek kafatasına girer. -Vertebral arterler beynin arka kısımları, beyincik ve beyin sapını besler. -Vertebral arterler, beyin dokusunun %30’unun kanlanmasını sağlarlar. * Beyin tabanında internal (iç) karotis arterler ve vertebral arterlerin dalları birbirleri ile bağlantılar oluşturur (Willis poligonu). Bu bağlantılar sayesinde, herhangi bir damarda tıkanma olması durumunda beyin dolaşımının devamlılığı sağlanmaya çalışılır.

Karotis Arterlerde (Şah Damarları) Darlığa Yol Açan Plak Olması Neden Önemlidir? 

Beyin dokusunun oksijensizliğe tahammülü o kadar zayıftır ki, dört dakikadan daha fazla oksijensiz kalan beyin hücreleri geri dönüşümsüz şekilde ölmeye başlar. Bu nedenle beynimize temiz kan taşıyan karotis arterlerde ortaya çıkan darlık veya tıkanıklıklar, beynin ilgili kısımlarında geçici veya kalıcı nörolojik bozukluklara yol açabilir. * Karotis arterlerde plakların varlığı hastayı inme (felç) riski ile karşı karşıya bırakır. Çünkü bu kolesterol plağında oluşacak bir çatlak veya yırtık bölgesi üzerine oturacak bir pıhtı, zaten daralmış olan damardaki kan akımı aniden keserek hastanın felç geçirmesine neden olabilir. (Yandaki şekli inceleyiniz).

Karotis Arterlerdeki Darlıklara Müdahale Kararı Nasıl Alınıyor?

Karotis darlığı olan hastaların tedavisinde ilaç tedavisi, ameliyatsız (endovasküler) girişim ile tedavi ve ameliyatla (karotis endarterektomi) tedavi olmak üzere üç tedavi yöntemi mevcuttur.  Ameliyatsız ve ameliyatlı tedavi yöntemleri birbirinin alternatifi olmaktan ziyade tamamlayıcısıdırlar.  Karotis arterde darlığı olan hastalara ileri tanı ve tedavi aşamasında karar verirken yardımcı olmak üzere hastanemizde bir kurul oluşturulmuştur. “Yücelen Hastaneleri Kalp Takımı” olarak adlandırılan bu kurulda nöroloji, kalp ve damar cerrahisi, kardiyoloji, anestezi, dahiliye, göğüs hastalıkları ve zaman zaman radyoloji uzmanı doktorlar yer almaktadır. Hastalığa değil hastaya odaklı yaklaşım ile, kurula getirilen hastaları tüm yönleri ile değerlendiren Kalp Takımı, ulusal ve uluslararası kılavuzların ışığında hastaları için en uygun ve en fazla yarar göreceği tedavi yöntemini ortak kararla hastaya sunar. Bu şekilde, hastanın kendi tedavisi ile ilgili vereceği karara yardımcı olmayı amaçlar.

Karotis arter darlığı olan bir hastaya önerilecek tedavi yöntemine karar verilirken nelere dikkat ediliyor?

 Karotis arter darlığı olan bir hastada önerilecek tedavi şekline karar verilirken göz önünde bulundurulan parametreler şunlardır: Hastanın şikayetleri Hastanın karotis arterindeki plağın yarattığı darlığın derecesi Hastanın ek tıbbi sorunları (planlanacak girişimin riskini arttıran sorunları var mı?) Hastanın karotis arterinin seyri, yapısı, darlık sonrasındaki kısmın genişliği vb özellikleri. Hastada darlığa yol açan plağın yeri ve yapısı (ameliyat ile ulaşılabilir olması, ülsere olup olmaması, kalsifikasyon derecesi vb) Hastada eşlik eden koroner arter hastalığı olup olmaması.

Karotis Darlığı Ameliyatı (Karotis Endarterektomi) Nasıl Yapılıyor?

Damar sertliğinin sistemik bir rahatsızlık olması nedeni ile karotis arterlerinde darlık olan hastaların koroner arterlerinde de darlık olma ihtimali yüksektir. Bu nedenle karotis endarterektomi ameliyatı planlanan tüm hastalarımıza ameliyat öncesinde ayrıntılı kardiyolojik inceleme ve gerektiğinde koroner görüntüleme uygulanmaktadır. Hastanemizde karotis darlıklarına yönelik ameliyatlar tercih olarak genel anestezi altında yapılmaktadır. Karotis endarterektomi ameliyatı boyunca hastaların beyin oksijenlenme düzeyleri NIRS (Near Infrared Spectroscopy) monitörü ile anlık olarak takip edilmektedir. Darlık olan şah damarının bulunduğu boyun bölgesine yapılan küçük kesi ile şah damarı bulunur, kan sulandırıcı ilaç (heparin) yapılmasını takiben şah damarı ve dalları klemplenir. Ardından darlığın olduğu şah damarına yapılan kesi sonrasında damarı daraltan plak temizlenerek kan akışı tekrar sağlanır. Ameliyat ortalama 1-2 saat kadar sürer. Hastalar genellikle ameliyathanede uyandırılır ve solunum cihazından ayrılır. Hastanın ek tıbbi sorunları nedeni ile yoğun bakım ihtiyacı yoksa ameliyat sonrasında servise alınır ve 2-3 gün sonra taburcu edilir. Karotis Arter Darlığı Olan Hastaların Dikkat Etmesi Gereken Noktalar: Sigara ve tütün kullanımına kesinlikle son vermek (darlığın derecesinden bağımsız olarak) Düzenli egzersiz Sağlıklı beslenme Kilo kontrolü ( hastaların normal vücut kitle indeksine düşmeleri önerilmektedir) Sıkı kan basıncı takibi (tuz kısıtlaması ve gerekirse tansiyon ilacı kullanmaları) Sıkı şeker kontrolü (diyet ve gerekirse şeker düşürücü ilaçlar kullanmaları) LDL kolesterol (kötü kolesterol) seviyesini 100 mg/dl altında tutacak şekilde diyet/kolesterol ilacı kullanmaları Hastaya önerilen kan sulandırıcı ilaçların uzun süre düzenli kullanılması Hastanın düzenli olarak poliklinik kontrollerine gelmesi Düzenli Egzersizden Kasıt Nedir? * AHA (Amerikan Kalp Cemiyeti) önerilerine göre kalp ve damar hastalıklarından koruyucu egzersizlerden kasıt: a. Haftanın 5 günü 30’ar dakika orta şiddette egzersiz (150 dk/hafta) * Orta şiddette egzersizlere örnekler: -tempolu yürümek -bisiklete binmek ( saatte 16 km’den daha yavaş) - bahçe işleri ile ilgilenmek - tenis oynamak (eşli takım halinde) - salon dansları b. Haftanın 3 günü 25’er dakika ağır egzersiz (75dk/hafta) * Kuvvetli egzersizlere örnekler: - yokuş yukarı tırmanmak veya hızlı tempoda yürümek - bisiklete binmek (saatte 16 km’den daha hızlı) - koşmak - ağır bahçe işleri ile ilgilenmek (çapalamak, kazmak vb) -tenis oynamak (tekli) - aerobik dans Sağlıklı Beslenmeden Kasıt Nedir? * Tüketilen besinlerin; Meyve , sebze, öğütülmemiş tahıllar, baklagiller ve kabuklu yemişlerden zengin, az yağlı süt ürünleri ve deniz ürünlerinden orta derecede ve işlenmiş et ürünleri, tatlandırılmış içecekler, tuz ve işlenmiş tahıllardan fakir olması kastediliyor.